بررسی پراکنش گونه‌های مختلف پسته وحشی در استان مرکزی

پسته‌ وحشی‌ از جمله‌ گونه‌های‌ با ارزشی‌ است‌ که‌ در دورترین‌ نقاط کشور ایران‌ سطح‌ قابل‌ توجهی‌ را به ‌خود اختصاص‌ داده‌ است‌. این‌ گونه‌ به‌ لحاظ اقتصادی‌ از نظر تولید صمغ‌ (سقز) و استفاده‌ از آن‌ در تولید انواع‌ مواد دارویی‌ و بهداشتی‌، تولید میوه‌ در تغذیه‌، شاخ‌ و برگ‌ آن‌ در تولید علوفه‌ دام‌ و چه‌ به‌ لحاظ نقش‌ آن‌ در حفاظت‌ خاک‌ و جلوگیری‌ از فرسایش‌، تلطیف‌ آب‌ و هوای‌ منطقه‌، تأمین‌ آبهای‌ زیرزمینی‌، مأمن‌ و مأوای‌ حیات‌ وحش‌ و همین‌ طور مقاومت‌ بسیار بالای‌ آن‌ در تحمل‌ خشکی‌ و سایر شرایط نامناسب‌ اقلیمی‌ از ارزش‌ و اهمیت‌ خاصی‌ در کشور برخوردار است‌. بنابراین‌ شناسایی‌ و بررسی‌ دقیق ‌این‌ گونه‌ و مشخصات‌ رویشگاهی‌ و تعیین‌ دقیق‌ سطح‌ پراکنش‌ آن‌ در مناطق‌ مختلف‌ کشور جهت‌ اجرای ‌برنامه‌‌های‌ توسعه‌ از ضرورتی‌ خاص‌ برخوردار است‌. بر اساس‌ این‌ تحقیق‌ تعداد 16 منطقه‌ رویشی‌ با سطحی‌ معادل 2/2216 هکتار در قالب‌ 19 پلی‌ گون‌ مربوط به‌ دو گونه‌ P.khinjuk و P. atlantica می‌باشد مشخص ‌گردیده‌ و نسبت‌ به‌ تهیه‌ نقشه‌ شیب‌ و جهتهای‌ جغرافیایی‌ و سایر خصوصیات‌ اقلیمی‌ آنها اقدام‌ شده ‌است.‌ بررسی خصوصیات کمی‌ و کیفی‌ توده‌ها شامل ارتفاع درختان، ارتفاع تنه و تاج، قطر برابر سینه، قطر بزرگ و کوچک تاج، نوع زادآوری (دانه زاد یا شاخه زاد)، سلامت تنه و تاج، تعداد پایه‌ها به تفکیک نر و ماده، میزان بذر هر پایه، کیفیت بذرها و سایر مؤلفه‌های دیگر در پنج قطعه نمونه انتخابی2 m 1600 با در نظر گرفتن نوع اقلیم نیزاز جمله‌ هدف‌هایی‌ بوده‌ که‌ در این‌ تحقیق‌ مورد بررسی‌ قرار گرفته‌ است‌. براساس نتایج حاصل از این تحقیق، محدوده‌ گسترش‌ این‌ گونه‌ها از 1080 متر از سطح‌ دریا (کوه‌ نظر کرده‌ واقع‌ در شهرستان‌ ساوه‌) تا 2400 متر از سطح‌ دریا (کوه‌ سیاه ‌هند واقع‌ در شهرستان‌ دلیجان‌) امتداد دارد. حداکثر تراکم‌ پایه‌ها‌ بین‌ 100-70 اصله‌ در هکتار بوده‌ که ‌به‌ مناطق‌ کوه‌ سقز واقع‌ در شهرستان‌ تفرش‌ با مساحت‌ 4/16 هکتار و قسمتهای‌ پایین‌ کوه‌ لجور واقع ‌در بخش‌ خنداب‌ در شهرستان‌ شازند با 7/24 هکتار تعلق‌ دارد. در بین‌ 19 واحد یا پلی‌ گون‌ مشخص‌ شده‌ تنها تعداد 10 پلی‌ گون‌ در 7 منطقه‌ جغرافیایی‌ با وسعتی‌ برابر 1872 هکتار در طبقه‌ تراکم 100-15 درخت‌ در هکتار بوده‌ و بقیه‌ مناطق‌ یعنی‌ 9 پلی‌ گون‌ دیگر، تراکم‌ درختان‌ در محدوده‌های‌ بین‌2-1، 5-2 یا  10- 5 پایه با وسعت 1 یا 5 هکتار قرار دارند. در میان‌ 7 منطقه‌ عمده‌ که‌ شامل‌ 10 پلی‌گون‌ می‌باشد، بیشترین‌ سطح‌ متعلق‌ به‌ جهت‌ جغرافیایی شمال‌ شرقی‌ بوده‌ که‌ برابر 9/721 هکتار یا 40% می‌باشد. جهت‌ جنوب غربی‌ با وسعت‌ 84/430 هکتار برابر 24% جهت‌ شمال‌ غربی‌ با وسعت‌ برابر 25/284 هکتار برابر 16%، جهت‌ جنوب‌ با 9/12 هکتار برابر 1%، جنوب‌ شرق 16%، غرب با وسعتی برابر 36/14 هکتار و همین‌طور جهت شرقی با وسعت 88/8 هکتار و مناطق مسطح وسعتی برابر 12 هکتار و معادل 1% را. به‌ خود اختصاص‌ داده ‌است. حداکثر‌ پراکنش پسته وحشی در شیب‌ 10-0 درجه مشاهده گردیده‌ است‌ که‌ سطحی‌ برابر 32/647 هکتار معادل‌ 37% را به‌ خود اختصاص‌ داده‌ است‌. طبقات‌ شیب‌ 20- 10درجه‌ با سطحی‌ معادل‌ 41/486 هکتار یا 28%، 30-20 درجه‌ برابر 82/280 هکتار یا 16%، 45-30 درجه‌ برابر  41/195 هکتار برابر 11%، شیب‌ 60-45 درجه‌ برابر 09/111 هکتار یا 6% و در نهایت شیب‌ 80-60 درجه‌ برابر 92/27 هکتار یا 2% به‌ ترتیب‌ در رده‌های‌ بعدی‌ قرار دارند.